W dniach 22–28 września 2013 roku obchodzimy Tydzień Zakazanych Książek (Banned Books Week). Celem akcji jest propagowane wolności słowa i ukazywanie zagrożeń związanych z cenzurowaniem treści ze względów politycznych, światopoglądowych czy obyczajowych.
Pomysł pochodzi ze Stanów Zjednoczonych i jest ściśle związany z pierwszą poprawką do amerykańskiej Konstytucji, która mówi o wolności słowa. Jest to jedno z tych praw, do których przywiązuje się tam dużą wagę. Prawo do wolności słowa traktuje się bardzo poważnie – jako podstawowe prawo każdego obywatela i uosobienie wolności. Amerykanie są z niego bardzo dumni.
Z historii znamy Indeks Ksiąg Zakazanych (łac. Index librorum prohibitorum ) – spis dzieł, których nie wolno było czytać, posiadać i rozpowszechniać bez zezwolenia władz kościelnych. Wśród nich znalazło się wiele prac naukowych i filozoficznych (Galileusza, Kanta, Kopernika, Monteskiusza czy Woltera).
Jednak większość z nas nigdy nie słyszała o tym, że znane nam z dzieciństwa książki znalazły się na różnych listach książek zakazanych. Zobaczcie, czy zgodzilibyście się z uzasadnieniem cenzorów?
-
Biblia – W 1942 r. w III Rzeszy, kiedy ogłoszono doktrynę Narodowego Kościoła Rzeszy, próbowano wyeliminować wszelkie przejawy chrześcijaństwa. W związku z tym zakazano używania Biblii, którą miała zastąpić „Mein Kampf”.
-
Chata wuja Toma / Harriet Beecher Stowe – Książka zakazana w Illinois (1984) na wniosek radnego ze względu na rasizm i niestosowny język (użycie w niej słowa „nigger”). Zdanie radnego podzielili uczniowie i rodzice. Od momentu wydania budziła silne emocje w USA, została też zakazana w 1853 r. w Rosji z powodu podważania nauk Kościoła prawosławnego i poddawanie w wątpliwość autokratycznej władzy.
-
Charlie i fabryka czekolady / Roland Dahl – Książka zakazana w bibliotece publicznej w Boulder (Colorado, USA), ponieważ bibliotekarze uznali, że promuje ubogą życiową filozofię.
-
Czerwony kapturek / bracia Grimm – Książki zakazano w szkołach w Kalifornii przez… butelkę wina znajdującą się w koszyku, który Czerwony Kapturek niósł dla babci.
-
Dziennik / Anne Frank – Ojciec Anne usunął z pamiętnika fragmenty, w których np. skarżyła się na egoizm innych, jednak wydawcy to nie wystarczyło i zażądał wykreślenia kolejnych. Niemieckie wydanie książki pociągnęło za sobą kolejne ingerencje w treść; usunięto wypowiedzi uznane za obraźliwe dla Niemców. Rodzice amerykańskich uczniów oskarżali książkę o niestosowność, podważanie autorytetu dorosłych. Jeden z rodziców arabskiego pochodzenia nie chciał, aby jego dziecko omawiało w szkole utwór, którego bohaterką jest Żydówka. Natomiast w 1983 r. w Alabamie chciano usunąć książkę z listy lektur, gdyż uznano ją za… zbyt przygnębiającą. Zakazano jej w Libanie za pozytywne przedstawienie Żydów i Izraela.
-
Harry Potter… / Joanne Kathleen Rowling – Zarzuty dotyczą nawoływania do okultyzmu i uprawiania magii. Dla czytelników natomiast liczy się wierność i przyjaźń, odwaga i lojalność, miłość i ofiara – wartości, bez których żadna bajka nie miałaby sensu.
-
Oliver Twist / Charles Dickens – Książkę oskarżano o antysemityzm. W 1949 r. grupa żydowskich rodziców w Nowym Jorku oskarżyła miejską radę edukacji, domagając się wycofania utworu ze szkół. Sąd odrzucił wniosek, orzekając, że usuwanie książek ze szkół nie przyczyni się do osłabienia uczuć antyreligijnych.
-
Przygody Hucka Finna / Mark Twain – Książki zakazywano wielokrotnie (od 1885 do 2004 r.). Jako przyczyny podawano m.in. niski poziom (nadaje się tylko do slumsów), brak elegancji, rasowo obraźliwy język i wydźwięk, ale także… zbytnią rasową tolerancyjność.
-
Przygody Tomka Sawyera / Mark Twain – Zakazano jej w pokoju dziecięcym w Brooklynie, bibliotekach publicznych w Nowym Jorku, Denver i Kolorado (1876 r.), a także w Pensylwanii (1994 r.) za rasistowski język.
-
Zabić drozda / Harper Lee – Zakazana w USA (Minnesocie i Teksasie), także w innych krajach, głównie ze względu na rasistowskie obelgi znajdujące się w książce (m.in. występowanie słowa „nigger”).
Źródła:
http://bibliosfera.net
Karolides Nicholas J. , Bald Margaret, Sova Dawn B.: 100 zakazanych książek: historia cenzury dzieł literatury światowej. Warszawa, 2004.
Paszylk Bartłomiej: Książki zakazane. Warszawa, Bielsko-Biała, 2010.
Wystawa „zakazanych” książek z naszej biblioteki